ZEWNĘTRZNE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA STRATEGII EKOENERGETYCZNEJ
Ze względu na trudną sytuację budżetową wielu jednostek samorządu terytorialnego, większość z nich nie jest w stanie sama podołać finansowaniu inwestycji energetycznych. Stąd konieczność znalezienia pozabudżetowych środków pieniężnych, z których możliwa będzie realizacja przedsięwzięcia.
Źródłami zewnętrznego finansowania inwestycji mogą być:
Najczęściej wykorzystywaną przez samorządy lokalne formą pozyskania dodatkowych funduszy jest skorzystanie z pomocy pieniężnej instytucji wspierających rozwój energetyki odnawialnej w Polsce. Pomoc taka najczęściej polega na przyznaniu dotacji lub umożliwienie zaciągnięcia kredytu w ramach linii preferencyjnych (o niższym oprocentowaniu niż rynkowe stopy procentowe). Ponadto możliwe jest udzielenie wsparcia niematerialnego, na przykład w postaci zakupu usług doradczych przez instytucje zewnętrzne, czy programów edukacyjnych. Źródłami takiej pomocy dla energetyki odnawialnej są fundusze zajmujące się ochroną środowiska, programy pomocowe (Unii Europejskiej i bilateralne) oraz banki. W dalszej części rozdziału przedstawiono krótkie opisy najważniejszych instytucji oferujących preferencyjne finansowanie rozwoju energetyki odnawialnej dostępne dla samorządów lokalnych.
Rynki finansowe również mogą stać się źródłem środków na energetykę odnawialną. Podstawową formą pozyskania funduszy na rynkach finansowych jest zaciągnięcie kredytu w banku na warunkach komercyjnych. Warunki spłaty takich kredytów, naliczane opłaty i prowizje banku oraz wysokość oprocentowania są przedmiotem indywidualnych negocjacji władz samorządowych z obsługującymi je bankami.
Kolejną formą pozyskania środków w ramach rynku finansowego może być emisja obligacji komunalnych. Obligacja jest instrumentem dłużnym rynku kapitałowego, w którym jedna strona, zwana emitentem obligacji, stwierdza, że jest dłużnikiem drugiej strony, zwanej obligatariuszem (jest to właściciel obligacji) i zobowiązuje się wobec niego do wykupu obligacji na określonych warunkach. Tak więc emisja obligacji jest w istocie formą zaciągnięcia kredytu. Obligacje są również emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego pod nazwą obligacji komunalnych, jako jedna z form długo- i średnioterminowego finansowania potrzeb inwestycyjnych miast i gmin. Procedura emisji obligacji komunalnych winna być poprzedzona uchwałą rady gminy o ich emisji oraz opinią regionalnej izby obrachunkowej o możliwości ich terminowego wykupu.
Organizatorem i jednostką obsługującą emisje obligacji komunalnych są banki. Ich oferta w tym zakresie obejmuje najczęściej opracowanie koncepcji emisji obligacji z uwzględnieniem potrzeb inwestycyjnych i struktury finansowania inwestycji. Ponadto opracowuje się plan dokumentu emisyjnego oraz organizuje samą emisję i sprzedaż na rynku pierwotnym wraz z ewentualnym gwarantowaniem zamknięcia emisji, tj. znalezienia nabywców na wszystkie wyemitowanie obligacje. Często banki pośredniczą także w dokonywaniu transakcji na rynkach wtórnych oraz rozliczają te transakcje. Oprocentowanie obligacji komunalnych najczęściej jest zmienne i oparte na rentowności 52-tygodniowych bonów skarbowych (instrument bazowy) powiększonej o marżę z tytułu ryzyka kredytowego emitenta. Szczegółowy zakres oferowanych usług jest przedmiotem indywidualnej umowy między emitentem a bankiem.
Od kilku lat leasing również stał się środkiem pozyskiwania kapitału na realizację inwestycji z zakresu energetyki odnawialnej. Równocześnie gwałtownie wzrosła liczba podmiotów oferujących usługi w tym zakresie. Leasing jest to umowa, przez którą finansujący zobowiązuje się nabyć rzecz od zbywcy na warunkach w niej określonych i oddać tę rzecz korzystającemu do używania (w tym często do pobierania pożytków) przez oznaczony z góry czas. Równocześnie leasingobiorca zobowiązuje się płacić leasingodawcy ratalne wynagrodzenie pieniężne równe co najmniej cenie tej rzeczy. Nie ma prawnych ograniczeń co do przedmiotu umów leasingowych, dlatego też instalacje energetyczne również mogą być finansowane w tej formie. Warto nadmienić, że rynki finansowe są najkorzystniejszą formą finansowania inwestycji, które są efektywne ekonomicznie, tzn. ich stopa zwrotu przewyższa rynkowe stopy procentowe. Warunki dostępu do kapitału za pomocą rynków finansowych są określane w indywidualnych umowach między stronami, dlatego szersze informacje na ten temat znaleźć można w ofertach handlowych poszczególnych instytucji finansowych.
Partnerstwo publiczno – prawne jest kolejną formą pozyskania środków pozabudżetowych na przeprowadzenie inwestycji komunalnej. Konstrukcja ta polega na objęciu części udziałów przedsięwzięcia przez inwestora prywatnego, bądź fundusz wysokiego ryzyka typu venture capital. Po upływie określonego czasu inwestor prywatny wycofuje się z inwestycji, a jego udział zostaje odkupiony na uzgodnionych wcześniej warunkach przez władze samorządowe. Taka forma wspólnego finansowania inwestycji zwana jest partnerstwem publiczno – prywatnym i w ostatnim czasie staje się coraz częstszą formą pozyskania funduszy na rozwój energetyki odnawialnej.
Niektóre z instytucji finansowych są także zainteresowane partycypowaniem w zadaniu na tzw. zasadzie dostępu trzeciej strony. Taka forma finansowania polega na tym, że kapitał prywatny samodzielnie przeprowadza inwestycję w obiekcie użyteczności publicznej, a w zamian ma prawo pobierać pożytki (oszczędności lub dodatkowe przychody) przez określony czas, po którym inwestycja całkowicie przechodzi na własność jednostki samorządu lokalnego. Z racji indywidualnego charakteru przedsięwzięć tego typu, warunki finansowania są przedmiotem uddzielnych umów.
Państwowe fundusze ekologiczne zostały powołane w celu uniezależnienia finansowania ochrony środowiska w Polsce od budżetu państwa. Ponadto taka konstrukcja prawna pozwala zapewnić ciągłość finansowania inwestycji ekologicznych. Obecnie fundusze stanowią najpopularniejsze źródło dotacji i pożyczek dla podmiotów realizujących zadania w zakresie ochrony środowiska naturalnego. Wsparcie z ich strony głównie polega na udzielaniu dotacji i pożyczek preferencyjnych, jednak w ostatnich latach można zauważyć tendencję do zwiększania ilości oferowanych kredytów preferencyjnych. Zazwyczaj oferowana pomoc wynosi nie więcej niż 50% kosztów projektu. W przypadku pożyczek i kredytów jednostki budżetowe są zazwyczaj traktowane na równych warunkach z inwestorami prywatnymi. W przypadku samorządów terytorialnych oraz organizacji pozarządowych często łatwiej jest uzyskać bezzwrotną dotację.
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Ul. Konstruktorska 3a; 02-673 Warszawa
(22) 849 22 79; fax (22) 849 72 72
www.nfosigw.gov.pl
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOSiGW) jest instytucją finansującą przedsięwzięcia w dziedzinie ochrony środowiska. Narodowy Fundusz działa od 1 lipca 1989 roku. Pożyczki i dotacje ze środków finansowych NFOSiGW przyznawane są na cele określone w Ustawie o ochronie i kształtowaniu środowiska z dnia 31 stycznia 1980 r. zgodnie z priorytetami Narodowego Funduszu określonymi w oparciu o „Politykę ekologiczną państwa” i „Program wykonawczy do polityki ekologicznej państwa do roku 2000”. Od 1999 roku NFOSiGW działa w oparciu o strategię zatwierdzoną przez władze funduszu w porozumieniu z Ministerstwem Środowiska. Zgodnie z tym dokumentem, misją Narodowego Funduszu jest wspieranie konstytucyjnej zasady zrównoważonego rozwoju kraju oraz wynikających z niej celów i zadań polityki ekologicznej państwa.
Jednym z priorytetów NFOSiGW jest wspieranie przedsięwzięć związanych z ochroną powietrza, oszczędnym gospodarowaniem energią i surowcami oraz ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza. Wśród tego typu inwestycji wspomagane są przedsięwzięcia związane z racjonalizacją systemów cieplnych oraz wykorzystaniem alternatywnych, a przyjaznych środowisku źródeł energii. Wszyscy wnioskodawcy powinni posiadać status prawny umożliwiający im zawarcie umowy cywilno – prawnej.
W Narodowym Funduszu stosowane są trzy formy dofinansowania:
finansowanie dotacyjne (dotacje inwestycyjne, dotacje nieinwestycyjne, dopłaty do kredytów bankowych, umorzenia), finansowanie pożyczkowe (pożyczki udzielane przez NFOSiGW, kredyty udzielane przez banki ze środków NFOSiGW, konsorcja czyli wspólne finansowanie NFOSiGW z bankami, linie kredytowe ze środków NFOSiGW obsługiwane przez banki) oraz finansowanie kapitałowe (obejmowanie akcji i udziałów w zakładanych bądź już istniejących spółkach w celu osiągnięcia efektu ekologicznego)
Dotacje mogą być udzielane m.in. na zadania pilotowe dotyczące wdrożenia postępu technicznego i nowych technologii o dużym stopniu ryzyka, lub posiadające charakter eksperymentalny, kompleksowe programy badawcze, rozwojowe i wdrożeniowe w ochronie środowiska i gospodarce wodnej. Wnioski o pomoc są rozpatrywane w grupach, zgodnie z terminem ich wpływu do Funduszu. W sesji zimowej rozpatruje się wnioski, które wpłynęły do Funduszu w grupach (do 30 listopada, 31 stycznia i 31 marca), natomiast w sesji letniej do 31 maja, 31 lipca i 30 września. Dla dotacji nie określono maksymalnego udziału Funduszu w finansowaniu oraz wymaganego minimum środków własnych wnioskodawcy.
Pożyczki z Funduszu mogą być przyznawane wszystkim wnioskodawcom na zadania o ponadregionalnym charakterze. Okres, na jaki udziela się pożyczki nie jest określony, natomiast jej kwota nie może przekroczyć 50% planowanych nakładów inwestycyjnych na przedsięwzięcie. Fundusz udzielając pożyczek może stosować preferencyjne oprocentowanie ustalane w odniesieniu do stopy redyskontowej weksli określanej przez Narodowy Bank Polski. Oprocentowanie pożyczek przyznawanych jednostkom samorządu terytorialnego waha się w granicach 0,1 do 0,65 stopy redyskonta, w zależności od dochodu, jaki przypada na jednego mieszkańca.
Pożyczka udzielona ze środków Narodowego Funduszu może być częściowo umorzona na wniosek pożyczkodawcy po spełnieniu następujących warunków:
przedsięwzięcie zostało zrealizowane nie później niż w terminie ustalonym w umowie obowiązującym w dniu jej zawarcia (z wyjątkiem sytuacji spowodowanych działaniem siły wyższej), osiągnięto zawarty w umowie cel rzeczowy i ekologiczny przedsięwzięcia, spłacono w terminie co najmniej 75% udzielonej pożyczki wraz z odsetkami, pożyczkobiorca wywiązał się ze wszelkich zobowiązań wobec Narodowego Funduszu, w tym z obowiązku uiszczania opłat i kar stanowiących dochody NFOSIGW. Ponadto umorzona kwota winna zostać przeznaczona na kolejne przedsięwzięcia ekologiczne.
Kwota umorzenia nie może przekraczać 10% udzielonej pożyczki, chyba że pożyczkobiorca udokumentuje trudną sytuację ekonomiczną spowodowaną klęską żywiołową.
Wojewódzki Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie
ul. Św. Barbary 9; 10-026 Olsztyn
tel. (89) 535 24 68; fax (89) 535 29 10
www.wfosigw.olsztyn.pl
Wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (WFOŚiGW) istnieją w każdym województwie i wspierają projekty proekologiczne zgodnie z kryteriami i priorytetami przyjętymi na danym terenie. W 1993 roku fundusze uzyskały osobowość prawną, co umożliwiło im również rozpoczęcie udzielania pożyczek preferencyjnych obok dotacji.
Przedsięwzięcia uznane za priorytetowe przez Wpjewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie są zgodne z dokumentami „Polityka Ekologiczna Państwa” oraz „Strategii Rozwoju Społeczno – Gospodarczego Województwa Warmińsko – Mazurskiego”. Zadania z zakresu rozwijania wykorzystania odnawialnych źródeł energii zajmują kluczowe miejsce w dziedzinie ochrony powietrza atmosferycznego. Spośród działań w tym zakresie można wyróżnić:
Dotacje mogą być udzielane do wysokości 80% kosztów realizowanych zadań, mogą one również być udzielane samorządom terytorialnym przy jednoczesnym dofinansowaniu przez Fundusz w postaci pożyczki
Oprocentowanie pożyczek udzielanych przez Wojewódzki Fundusz wynosi 0,3 – 0,75 stopy redyskontowej weksli, określanej przez NBP, i tak:
b) gminy, których podstawowe dochody podatkowe ogółem nie przekraczają kwoty 2,0 mln zł. Podstawą do określenia podstawowych dochodów podatkowych ogółem jest ich wysokość osiągnięta w roku poprzedzającym rok rozpatrywania wniosku o udzielenie pożyczki,
c) związki gmin,
d) inne jednostki, realizujące przedsięwzięcia z zakresu odnawialnych źródeł energii oraz z zakresu gospodarki odpadowej
a) gminy o podstawowych dochodach podatkowych ogółem wyższych niż 5,0 mln zł
b) jednostki samorządu terytorialnego nie wyszczególnione powyżej
c) podmioty realizujące przedsięwzięcia z zakresu ochrony wód, likwidacji niskiej emisji, ograniczania emisji zanieczyszczeń do atmosfery i rekultywacji terenu,
oprocentowanie 0,6 – 0,75 stopy redyskonta weksli stosowane będzie dla inwestorów realizujących pozostałe zadania proekologiczne
Powiatowe fundusze ochrony środowiska
Wraz z przeprowadzeniem reformy administracyjnej i utworzeniem w jej wyniku powiatów jako jednostek administracji samorządowej, 1 stycznia 1999 roku powstały powiatowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Fundusze te działają na podstawie ustawy Prawo ochrony środowiska. W skład dochodów powiatowych funduszy wchodzą 10% wpływów za składowanie odpadów i kar za niewłaściwe ich składowanie oraz 10% wpływów z pozostałych opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska naturalnego i wprowadzanie w nim zmian. Dochody funduszy są przekazywane na rachunek starostwa i mają charakter działu celowego w budżecie powiatu. Fundusze powiatowe mogą przeznaczać dochody na finansowanie przedsięwzięć z zakresu ochrony powierzchni ziemi, oraz inne zadania ustalone przez radę powiatu służące ochronie środowiska i będące w zgodzie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Zasady i tryb przyznawania środków z funduszy są ustalane indywidualnie przez zarządy powiatów.
Gminne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej
System funduszy ochrony środowiska jest uzupełniony gminnymi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Działają one na podstawie wspomnianej już ustawy Prawo ochrony środowiska i nie są ani organizacyjnie ani administracyjnie wydzielone ze struktur samorządów gminnych, a ich dysponentem jest zarząd gminy. Z racji, że gminne fundusze nie posiadają osobowości prawnej, nie mogą udzielać pożyczek, a jedynie wspierać przedsięwzięcia w formie dotacji. Na wpływy funduszy gminnych składają się środki z opłat za usuwanie drzew i krzewów, połowa wpływów z opłat i kar za składowanie odpadów oraz 20% wpływów z pozostałych opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska naturalnego i wprowadzanie w nim zmian. Dotacje winny być udzielane jedynie na przedsięwzięcia o znaczeniu lokalnym i realizowanych na terenie własnej gminy. Podobnie jak w przypadku funduszy powiatowych, tryb i zasady udzielania pomocy nie są określone ustawowo, lecz należą do kompetencji Zarządów Gmin.
Fundacja Ekofundusz
ul. Bracka 4; 00-502 Warszawa
tel. (22) 621 27 04; faks (22) 629 51 25
www.ekofundusz.org.pl
Ekofundusz jest fundacją powołaną w 1992 r. przez Ministra Finansów dla efektywnego zarządzania środkami finansowymi pochodzącymi z zamiany części zagranicznego długu na wspieranie przedsięwzięć w ochronie środowiska (tzw. ekokonwersja długu). Dotychczas decyzję o ekokonwersji polskiego długu podjęły Stany Zjednoczone, Francja, Szwajcaria, Włochy, Szwecja i Norwegia, tak więc EkoFundusz zarządza środkami pochodzącymi z polskiego długu wobec tych krajów. Łączna kwota, jaką będzie dysponował Ekofundusz w latach 1992 – 2010 wynosi ponad 571 mln USD.
Zadaniem fundacji jest dofinansowanie przedsięwzięć w dziedzinie ochrony środowiska, które mają nie tylko istotne znaczenie w skali regionu czy kraju, ale także wpływają na osiągnięcie celów ekologicznych uznanych za priorytetowe przez społeczność międzynarodową w skali europejskiej, a nawet światowej. Ta specyfika Ekofunduszu, odróżniająca go od innych funduszy wspierających inwestycje proekologiczne w Polsce, wyklucza możliwość dofinansowania przedsięwzięć, których celem jest rozwiązywanie jedynie lokalnych problemów. Zadaniem Ekofunduszu jest również ułatwienie transferu na polski rynek najlepszych technologii z krajów – donatorów, a także stymulowanie rozwoju polskiego przemysłu ochrony środowiska.
Jednym z priorytetów Ekofunduszu są działania na rzecz ograniczania emisji gazów cieplarnianych. Dlatego inwestycje w odnawialne źródła energii od kilku lat stanowią jeden z istotnych kierunków finansowania, jako że ich pozyskiwanie jest związane z zerową lub znacznie zmniejszoną emisją zanieczyszczeń do atmosfery.
Wszystkie wnioski o dofinansowanie oceniane są w Ekofunduszu z punktu widzenia ekologicznego, technologicznego, ekonomicznego i organizacyjnego. Aby otrzymać pożyczkę lub/i dotację wszystkie te oceny muszą być pozytywne, a inwestor musi wykazać się wiarygodnością finansową i posiadaniem zabezpieczeń, a także zapewnienić pełne finansowanie projektu w części nie objętej dofinansowaniem Ekofunduszu.
Ekofundusz nie dofinansowuje badań naukowych, akcji pomiarowych i edukacyjnych, konferencji i sympozjów, tworzenia i prowadzenia systemów monitoringu środowiska, wszelkiego rodzaju studiów i opracowań oraz tworzenia dokumentacji projektowej. Ze środków Ekofunduszu nie mogą także korzystać te przedsięwzięcia, które kwalifikują się do udzielenia znaczącej pomocy ze strony przedakcesyjnych programów pomocy Unii Europejskiej ISPA i PHARE.
Wszystkie projekty rozpatrywane przez Ekofundusz można podzielić na projekty techniczne (inwestycyjne) oraz projekty przyrodnicze. Wśród projektów technicznych wyróżnić można projekty komercyjne, czyli takie które generują znaczne zyski po ich zakończeniu oraz niekomercyjne, których głównym celem jest poprawa stanu środowiska oraz względy społeczne, a przyszłe opłaty użytkowników jedynie pokrywają koszty, bez generowania zysków, bądź generują zyski w niewielkiej wysokości.
W przypadku samorządów lokalnych wysokość pomocy jest uzależniona od dochodu przypadającego na jednego mieszkańca. I tak najbiedniejsze gminy mogą liczyć na dotację w wysokości do 45% nakładów oraz pożyczki do wysokości 15% nakładów w przypadku projektów niekomercyjnych oraz pożyczki w wysokości do 45% wartości przedsięwzięcia komercyjnego. Oprocentowanie pożyczek jest również uzależnione od zamożności mieszkańców regionu i waha się od 0 do 12% w skali rocznej.
Duński Fundusz Pomocowy Ochrony Środowiska dla Europy Wschodniej i Centralnej
Pomoc duńska w zakresie ochrony środowiska naturalnego jest udzielana w tej formie od 1991 roku. Fundusz udziela wsparcia w postaci pożyczek i dotacji przedsięwzięciom, które koncentrują się na zapobieganiu zanieczyszczeniom i wprowadzaniu czystych technologii a ich rezultaty nadają się do zastosowania w innych regionach. Priorytet jest nadawany inwestycjom z zakresu ograniczania zanieczyszczenia atmosfery i wód oraz inwestycjom z zakresu energetyki odnawialnej. Beneficjentami pomocy mogą być jednostki samorządu terytorialnego (gminy i powiaty), zakłady usług komunalnych, organizacje pozarządowe oraz instytuty badawczo-rozwojowe. Dotacje są przyznawane w dwóch trybach: na drodze wniosku składanego bezpośrednio do DEPA oraz w ramach przetargów za pośrednictwem Ministerstwa Środowiska, które opiniuje projekt przed jego wysłaniem do Danii. Oprócz dotacji możliwe jest także pozyskanie pożyczki o preferencyjnym oprocentowaniu. Ponadto możliwe jest umorzenie 25% jej kwoty po spełnieniu określonych w umowie warunków. Pomoc w ramach DEPA jest koordynowana przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Fundacja Partnerstwo dla Środowiska
ul. Bracka 6/6, 31-005 Kraków,
tel: (+48-12) 422-50-88,
430-24-43, 430-24-65,
faks: (0-12) 429-47-25;
www.epce.org.pl
Fundacja Partnerstwo dla Środowiska rozpoczęła działalność 1 lipca 1997 roku jako niezależna i samorządna polska Fundacja z siedzibą w Krakowie. Jest kontynuatorką programu wspierania organizacji ekologicznych pod nazwą Environmental Partnership for Central Europe (EPCE) z siedzibą we Wrocławiu. W latach 1991-1997 programem EPCE kierowała amerykańska fundacja The German Marshall Fund of the United States. Obecnie Fundacja działa w ramach Konsorcjum Environmental Partnership for Central Europe, realizującego programy ekologiczne w Europie „Środkowej. Bratnie fundacje w Konsorcjum działają w Republice Czeskiej, Rumunii, na Słowacji i Węgrzech. Celami statutowymi Fundacji są:
udzielanie pomocy finansowej, rzeczowej, merytorycznej i organizacyjnej organizacjom o celach nie zarobkowych i społecznościom lokalnym,
prowadzenie szkoleń dla osób związanych z organizacjami o celach nie zarobkowych, zdobywających lub doskonalących umiejętności zawodowe w zakresie ochrony środowiska, a także organizowanie i wspieranie finansowe służących temu praktyk i staży w kraju i zagranicą,
organizowanie i wspieranie finansowe, rzeczowe lub organizacyjne wymiany doświadczeń zawodowych lub naukowych w dziedzinach ochrony środowiska, działalności szkoleniowej i popularyzatorskiej w kraju i zagranicą,
organizowanie i finansowanie działalności informacyjnej, wydawniczej i wystawienniczej.
Fundacja zatem bezpośrednio nie finansuje przedsięwzięć z zakresu energetyki odnawialnej, jednak wspiera szereg inicjatyw o charakterze edukacyjnym.
Polsko – Szwajcarska Komisja Środków Złotowych
Al. Ujazdowskie 9, 00-918 Warszawa,
tel.: 022-694 63 11,
faks: 022-694 73 78
Polsko – Szwajcarska Komisja Środków Złotowych działa na podstawie umowy międzyrządowej podpisanej 7 maja 1999 r. przez Urząd Komitetu Integracji Europejskiej i Urząd Federalny Gospodarki Zagranicznej (ze strony szwajcarskiej).
Komisja może udzielić pomocy finansowej organom samorządowym, przedsiębiorstwom i innym stowarzyszeniom w postaci subwencji na projekty obejmujące inwestycje i inne przedsięwzięcia w następujących sektorach:
Wysokość dofinansowania może wynosić do 50% kosztów projektu. Pomoc Komisji jest skierowana do trzech województw: podlaskiego, lubelskiego i podkarpackiego. Wnioski o dofinansowanie projektów są przyjmowane przez Zespół Techniczny Komisji.
Duński Fundusz Inwestycyjny dla Europy Środkowej i Wschodniej
Al. Niepodległości 188 b, pok. 363,
00-608 Warszawa,
tel.: 022-825 53 75, fax: 039-12 23 59
Głównym zadaniem Funduszu jest promocja duńskich inwestycji w Europie Środkowej i Wschodniej oraz stymulowanie bliższej współpracy pomiędzy Danią a krajami tego regionu. Fundusz finansuje przedsięwzięcia typu joint-venture pomiędzy duńskimi a lokalnymi partnerami. Pomoc Funduszu udzielana jest w formie udziałów kapitałowych, kredytów, poręczeń, doradztwa i szkoleń. Usługą dodatkową jest doradztwo dotyczące innych źródeł finansowania. Ta forma pomocy możliwa jest dzięki współpracy Funduszu z międzynarodowymi i lokalnymi instytucjami na całym świecie.
Fundusz udziela pożyczek średnio na 5 lat. Możliwe jest zastosowanie karencji w pierwszych latach inwestycji. W przypadku wkładów kapitałowych Fundusz inwestuje do 30% wartości udziałów, przy czym kapitał zakładowy spółki musi stanowić przynajmniej 40% wartości inwestycji.
Warunkiem uczestnictwa Funduszu w danym przedsięwzięciu jest przedstawienie przez duńskiego inwestora studium opłacalności inwestycji.
Fundusz EcoLinks
US Commercial Service,
00-803 Warszawa, Al. Jerozolimskie 56c,
tel.: 022-625 43 74
EcoLinks jest programem rządu amerykańskiego, utworzonym przez Departament Handlu i koordynowanym w Polsce przez Biuro Radcy Handlowego Ambasady USA. Program oferuje dotacje na projekty w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego i promuje współpracę partnerów amerykańskich z lokalnymi przedsiębiorcami, samorządami i stowarzyszeniami z Europy Środkowej i Wschodniej i ze Wspólnoty Niepodległych Państw.
Fundacja Współpracy Polsko – Niemieckiej
ul. Zielna 37, 00-108 Warszawa,
tel.: (022) 629 59 37, faks: (022) 625 34 18,
Fundacja udziela dotacji na projekty współpracy polsko-niemieckiej, z których część dotyczy projektów infrastrukturalnych (ochrona środowiska, transport, telekomunikacja, ochrona zabytków).
Warunkiem otrzymania pomocy jest potwierdzona pisemnie gotowość do współpracy partnera niemieckiego. Wnioski przygotowuje się w języku polskim i niemieckim na odpowiednich formularzach.
Maksymalna kwota dotacji nie może przekraczać 1 mln. zł. Udział własny wnioskodawcy powinien wynosić przynajmniej 40-50% całości kosztów projektu.
Warunkiem przyznania dotacji jest:
Fundusz na Rzecz Globalnego Środowiska (Global Environmental Fund GEF)
Biuro Programu w Polsce
Al. Niepodległości 186
00-608 Warszawa
tel. (22) 825 92 45, fax (22) 825 49 58
www.undp.org.pl, www.ekofundusz.org.pl
Statut GEF został opracowany w roku 1994 w dokumencie Instrument for establishment of the restructures global environmental facility. Głównym celem GEF jest ochrona globalnego środowiska naturalnego w drodze finansowania przedsięwzięć i programów m.in. z zakresu usuwania przeszkód we wdrażaniu efektywnych technologii wytwarzania i wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. Pomoc finansowa obejmuje szeroki wachlarz instrumentów, poczynając od dotacji, na różnorodnych kredytach i pożyczkach kończąc. Przedsięwzięcia z zakresu odnawialnych źródeł energii mogą być dofinansowywane w ramach tzw. średnich dotacji GEF na projekty nie przekraczające 1 mln dolarów. Propozycje projektów mogą być przedstawiane przez agendy rządowe, instytucje państwowe, jednostki samorządu terytorialnego oraz przedstawicieli sektora prywatnego. Ponadto energetyka odnawialna może być wspierana w ramach programu tzw. małych dotacji dla projektów do 50 tys. USD. Program ten skierowany jest do organizacji pozarządowych (nie tylko ekologicznych), formalnie zarejestrowanych (stowarzyszenia, fundacje), posiadających własne konto bankowe. Ruchy nieformalne mogą występować jako partnerzy, współautorzy projektu, nad którym formalną pieczę sprawuje organizacja mająca do tego uprawnienia. O dotację mogą ubiegać się także samorządy lokalne pod warunkiem ścisłej, udokumentowanej współpracy z organizacją pozarządową. Dodatkowo istnieje możliwość uzyskania kredytu lub pożyczki na preferencyjnych warunkach.
Fundusze Unii Europejskiej wspierające energetykę odnawialną dostępne bezpośrednio dla Polski
Program „Inteligent Energy for Europe”
Program „Inteligent Energy for Europe” jest kontynuacją programów Komisji Europejskiej w zakresie promowania efektywności energetycznej oraz wzrostu wykorzystania odnawilanych źródeł energii. Składa się on z czterech modułów: promowania racjonalnego wykorzystania energii oraz obniżania zapotrzebowania na nią (SAVE), wykorzystania odnawialnych źródeł energii (ALTENER), energii w transporcie (STEER), promowania współpracy w zakresie odnawialnych źródeł energii (COOPENER).
Przyczyną uruchomienia tego programu jest chęć osiągnięcia założonych celów w zakresie wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii w Unii Europejskiej (12% w bilansie energetycznym w roku 2010 w Białej Księdze „Odnawialne źródła energii: energia dla przyszłości” oraz 22% produkcji energii elektrycznej z OZE w 2010 r. – dyrektywa o promowaniu energii elektrycznej pochodzącej z odnawialnych źródeł). Program „Inteligent Energy for Europe)” jest przewidziany na lata 2003 – 2006. W ramach programu możliwe jest pokrycie całości lub części (do 50%) kosztów projektu. W ramach tego projektu Komisja Europejska przewiduje roczne finansowanie około 270 projektów (od roku 2004 liczba ta wzrośnie do 330). Całkowity budżet programu na lata 2003 – 2006 został określony na poziomie 215 mln euro, z czego 75 mln euro przeznaczonych zostanie na działania poprawiające efektywność energetyczną, 86 mln euro na nowe technologie wykorzystania OZE, 35 mln euro na zagadnienia energii transportu 19 mln euro na promocje OZE i międzynarodową współpracę w tej dziedzinie. W przypadku wpłacenia składki, środki te będą dostępne dla Polski jeszcze w okresie przedakcesyjnym.
Szósty Program Ramowy Badań, Rozwoju Technicznego i Prezentacji Unii Europejskiej
Rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii jest jednym z celów działania podrozdziału „Zrównoważone systemy energetyczne” w ramach 6 priorytetu „Zrównoważony rozwój, zmiany globalne i ekosystemy” 6 Programu Ramowego Unii Europejskiej. W ramach tego podrozdziału podjęte zostaną działania na rzecz osiągnięcia wzrostu efektywności ekonomicznej, niezawodności systemów energetyki odnawialnej oraz ich integrację ze źródłami scentralizowanymi. Program ten jest kontynuacją serii działań mających na celu poprawienie konkurencyjności gospodarki europejskiej i stymulację rozwoju społeczności lokalnych. Najważniejsze z punktu widzenia polskich instytucji są następujące rodzaje projektów:
Konsorcja utworzone do realizacji projektu mogą składać się z przedsiębiorstw prywatnych i państwowych, uczelni wyższych oraz dowolnych osób prawnych. Finansowanie w ramach Programów Ramowych przyjmuje postać dotacji pokrywających nakłady w 50% i 100%. W projektachbadawczo-rozwojowych stosowane są na równi oba schematy finansowania. W pozostałych typach projektów mogą być stosowane jeszcze inne zasady, np. wprojektach demonstracyjnych pokrywane jest nie więcej niż 35% pełnych kosztów. Zastosowanie danego schematu uzależnione jest od rodzaju projektu oraz instytucji realizującej projekt.
Szósty Program Ramowy jest przewidziany do realizacji w latach 2002 – 2006. Nakierowany jest zarówno na członków Unii Europjeskiej, jak i na kraje kandydujące, dlatego też środki będą dostępne dla Polski niezależnie od daty uzyskania członkostwa w tej organizacji. Zgodnie z propozycjami Komisji Europejskiej budżet 6 priorytetu zwiększono do 2 120 mln euro. Pierwsze konkursy w ramach 6 PR zostaną ogłoszone pod koniec roku 2002.
Fundusze przedakcesyjne dla krajów kandydujących do UE (PHARE, SAPARD)
Program PHARE jest od 1989 roku podstawowym źródłem finansowania w ramach pomocy Unii Europejskiej dla Polski i będzie dalej pełnił istotną rolę, aż do zakończenia procesu integracji europejskiej naszego kraju. Początkowo celem programu była pomoc finansowa w przemianach społecznych i ekonomicznych w Polsce i w innych krajach byłego bloku wschodniego. Wraz z postępem procesu integracji m.in. Polski, podstawowym celem PHARE stało się współfinansowanie działań niezbędnych do dostosowania krajów aspirujących do standardów w Unii. Obecnie dwa podstawowe priorytety PHARE to „rozwój instytucjonalny” (30% środków) i „inwestycje mające na celu dostosowanie do standartów UE” (70%). Kontrakty na realizację projektów o wartości do 50 tys. EURO są zawierane w trybie bezpośredniej umowy poprzedzonej konkursem ofert, natomiast kontrakty na kwotę 50.000 – 300.000 EURO są zawierane w ramach tzw. Kontraktów Ramowych z konsorcjum wyłanianym w celu realizowania wszystkich projektów PHARE z danej dziedziny. Dotychczasowe doświadczenia w korzystaniu z pomocy w ramach programu PHARE dla Polski pokazują jednak, że choć teoretycznie program PHARE mógłby być szeroko wykorzystany do finansowania rozwoju energetyki odnawialnej w Polsce, to jednak praktycznie jego wykorzystanie na cele inwestycyjne w tym zakresie było niewielkie. Realizatorem programu w Polsce jest Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. W ramach programu Phare 2002-2003 Spójność Społeczna i Gospodarcza (SSG) realizowane będą zarówno programu sektorowe, jak też zintegrowane programy rozwoju regionalnego. Na lata 2002 i 2003 przewidziano rozdysponowanie łącznie 283 mln euro w ramach programu SSG
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa została wyznaczona do pełnienia roli Agencji SAPARD w Polsce. ARiMR jest agencją rządową zajmującą się wspieraniem przedsięwzięć stymulujących przemiany strukturalne w rolnictwie. Wśród głównych obszarów działania programu SAPARD można znaleźć rozdział dotyczący wsparcia poprawy infrastruktury obszarów wiejskich. Program SAPARD adresowany jest do wszystkich krajów stowarzyszonych. Przewidywany budżet dla wszystkich objętych jego zasięgiem krajów wynosi 500 milionów euro rocznie. Biorąc pod uwagę proponowane kryteria podziału środków, można oczekiwać, że Polska będzie otrzymywać w ramach tego programu co najmniej 150 mln euro rocznie, aż do momentu przyłączenia do Unii. Priorytety działań objętych programem SAPARD, w których choćby częściowo może mieścić się finansowanie rozwoju energetyki odnawialnej to: inwestycje w gospodarstwach rolnych, rozwój i dywersyfikacja działalności gospodarczej zapewniającej alternatywne źródła dochodu, rozwój i poprawa infrastruktury wiejskiej. Udział finansowy programu nie może przekraczać 75% całego kosztu przedsięwzięcia finansowanego ze środków publicznych (np. inwestycja gminna). Maksymalna kwota udzielonej pomocy jest uzależniona od rodzaju podjętych działań, a w ramach schematu zaopatrzenia ludności w energię nie może przekraczać kwoty 100 tys. euro. Potencjalne wykorzystanie środków SAPARD na rozwój energetyki odnawialnej wymagać będzie współpracy władz gminnych z gminami sąsiadami w celu zwiększenia wolumenu inwestycji.
Oprócz dotacji w ramach SAPARD przewidziano uruchomienie przy współpracy kilku banków linii kredytów preferencyjnych na realizację przedsięwzięć. Kredyty te mogą pokryć 70-80% wartości przedsięwzięcia, jednak jego wysokość nie może przekroczyć 8 mln zł. Ponadto udzielane są inne formy wsparcia w postaci gwarancji i poręczeń spłat kredytów bankowych. Rząd polski podpisał 6 czerwca 2002 r. umowę finansową na realizację programu do końca roku 2003 opiewającą na kwotę 175 mln euro. W ramach umowy przewidziano m.in. wykonanie 50 projektów wykorzystania lokalnych odnawialnych źródeł energii. Udział finansowy programu polega na zwrocie 50% poniesionych kosztów.
Ważnym narzędziem do pozyskania środków przedakcesyjnych na cele rozwoju energetyki odnawialnej będą plany konkretnych projektów wpisane w strategie rozwoju regionalnego i lokalnego oraz w plany zagospodarowania przestrzennego.
Urząd Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast
Ul. Wspólna 2; 00-926 Warszawa
Tel. (22) 661 81 11
www.umirm.gov.pl
W gestii Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast leży m.in. koordynacja działań dotyczących finansowania inwestycji termomodernizacyjnych. Na podstawie Ustawy o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych z dnia 18 grudnia 1998 r. podmioty uczestniczące w realizacji programu termomodernizacyjnego, w tym samorządy lokalne, mogą korzystać z pomocy finansowej budżetu państwa ze środków obsługiwanych przez Bank Gospodarstwa Krajowego.
Jedyną forma pomocy jest premia w postaci spłaty części kredytu zaciągniętego przez inwestora (w tym jednostki samorządu terytorialnego) na realizację przedsięwzięcia termomodernizacyjnego. Jako przedsięwzięcie termomodernizacyjne rozumie się takie ulepszenie, w wyniku którego następuje zmniejszenie zapotrzebowania na energię o 10-25%, w zależności od warunków inwestycji. Przedsięwzięcie termomodernizacyjne powinno zastać przeprowadzone zgodnie z projektem budowlanym oraz wykonane w terminie określonym w umowie. Przyznanie premii jest uzależnione od pozytywnej weryfikacji audytu energetycznego, który wykaże osiągnięcie pożądanych wskaźników oszczędności energetycznych. Premia udzielana jest wyłącznie od wykorzystanej części kredytu i pokryć może do 25% kwoty skonsumowanego kredytu. Premia jest również przyznawana na modernizację źródła ciepła, w tym zamiany konwencjonalnych źródeł energii na źródła niekonwencjonalne.
Formularz wniosku o premię termomodernizacyjną można otrzymać w banku, w którym inwestor składa wniosek kredytowy. Bank taki powinien mieć podpisaną umowę z Bankiem Gospodarstwa Krajowego w zakresie udzielania kredytów na realizację przedsięwzięć termomodernizacyjnych. Do formularza należy dołączyć poświadczenie przeprowadzenia audytu energetycznego zgodnie z wymogami ustawowymi. Dokładne warunki pomocy państwa odnaleźć można we wzmiankowanej Ustawie o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych. Szczegółowe informacje na temat udzielanych preferencyjnych kredytów na przedsięwzięcia termomodernizacyjne mogą być uzyskane w bankach komercyjnych.
Spośród form pozyskiwania środków na inwestycje z zakresu energetyki odnawialnej coraz większą rolę zaczynają odgrywać banki komercyjne. Oferują one specjalne linie kredytów na przedsięwzięcia proekologiczne, linie kredytów preferencyjnych oraz obsługę inwestycji w ramach standardowych linii kredytowych. Oprócz tego wiele banków oferuje wyżej opisane kredyty na przedsięwzięcia termomodernizacyjne. Poniżej przedstawiono pokrótce opis jedynie preferencyjnych produktów bankowych, które mogą być wykorzystane przez inwestorów na sfinansowanie rozwoju energetyki odnawialnej na poziomie lokalnym.
Bank Inicjatyw Społeczno – Ekonomicznych S.A.
Realizując swą misję wspierania inicjatyw lokalnych BISE od 1990 roku aktywnie uczestniczy w finansowaniu projektów inwestycyjnych samorządów terytorialnych. W celu zapewnienia jak najkorzystniejszego dostępu do różnych form wsparcia finansowego BISE rozpoczął współpracę z międzynarodowymi instytucjami finansowymi.
BISE, jako jeden z dwóch banków w Polsce, pośredniczy w dystrybucji linii kredytowej skierowanej na potrzeby samorządów, uruchomionej w 1998 roku przez Bank Światowy, z której można finansować m.in. inwestycje z zakresu ciepłownictwa, w tym zastosowania odnawialnych źródeł energii. Kredyt jest udzielany w złotówkach, a jego kwota powinna zawierać się między równowartością 250 tys. i 4 mln USD. Kredyt pokryć może do 75% nakładów inwestycyjnych, a jego oprocentowanie jest równe stopie Banku Światowego dla USD. Kredyt może być wypłacany w transzach lub jednorazowo.
Kolejnym produktem oferowanym przez BISE S.A. jest kredyt inwestycyjny z Nordic Investment Bank, którego przeznaczeniem jest finansowanie inwestycji związanych z ochroną środowiska. Kredyt może zostać udzielony w EUR lub USD, a jego wysokość nie może przekraczać 50 % nakładów inwestycyjnych. Kwota kredytu winna być nie mniejsza niż 200 tys. EUR i równocześnie nie może przekroczyć 5 mln EUR. Udzielenie kredytu jest uwarunkowane przedstawieniem wymiernych korzyści związanych z ochroną środowiska oraz przeprowadzeniem przetargu na realizację inwestycji według Ustawy o zamówieniach publicznych, z wyłączeniem klauzuli o stosowaniu preferencji krajowych.
Bank Ochrony Środowiska S.A.
Bank Ochrony Środowiska S.A. jest bankiem działającym w oparciu o zasady komercyjne, jednak jego celem jest ugruntowanie pozycji lidera w finansowaniu przedsięwzięć służących ochronie środowiska poprzez wspieranie działalności jednostek samorządu terytorialnego, podmiotów gospodarczych, funduszy ekologicznych oraz świadczenie usług dla ludności.
Ponadto bank współpracuje z organizacjami zajmującymi się finansowaniem ochrony środowiska tj. Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej, Fundacją Polska Wieś 2000 im. M. Rataja, Europejskim Funduszem Rozwoju Wsi Polskiej oraz innymi funduszami pomocowymi. Wśród kredytów oferowanych we współpracy w NFOSiGW oferowane są linie kredytów preferencyjnych na wykorzystanie odnawialnych źródeł energii elektrycznej i cieplnej. Maksymalna kwota kredytu wynosi 200 tys. zł (1 mln zł dla elektrowni wiatrowych), a jego oprocentowane 0,4 stopy redyskonta weksli NBP. Kredyt może zostać udzielony na okres do 5 lat. Podobna współpracę bank prowadzi z kilkoma wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Bank ten zajmuje się także organizacją emisji obligacji komunalnych, w tym także obligacji komunalnych z dopłatami z celowego funduszu ekologicznego.
Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju
Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju jest to międzynarodowa instytucja utworzona w 1991 r. w celu służenia pomocą krajom Środkowej i Wschodniej Europy w przekształcaniu ich systemów gospodarczych w rynkowe. EBOR liczy 60 akcjonariuszy, do których należą m.in. państwa tego regionu, Unia Europejska oraz Europejski Bank Inwestycyjny. EBOR podpisał umowę z kilkoma polskimi bankami, na mocy której oferowane są kredyty preferencyjne przeznaczone na przedsięwzięcia w zakresie przemysłu, infrastruktury, przetwórstwa rolnego oraz przedsięwzięć mających na celu ochronę środowiska naturalnego. Oferty poszczególnych banków nieco się różnią, zwłaszcza jeśli chodzi o oprocentowanie i pobierane przez nie prowizje, jednak można stwierdzić, że zazwyczaj kredyty mogą być udzielane na okres do 15 lat w wysokości do równowartości 12,5 mln euro. Kwota kredytu nie może przekroczyć 50% wartości przedsięwzięcia. Autoryzowanymi przez EBOR bankami w Polsce są m.in. Pekao S.A., BRE Bank S.A., Bank Zachodni WBK S.A., Kredyt Bank S.A., Fortis Bank Polska S.A., Bank Przemysłowo Handlowy PBK S.A. Szczegółowych informacji odnośnie warunków kredytu należy zasięgać w poszczególnych bankach indywidualnie.
